نقد شخصیت

نقد شخصیت از اون کارهایی هست که ما دائما انجامش می‌دیم اما حواسمون به پیامدها و عواقبش نیست. مثل می‌گیم:
چقدر تو ساده‌ای.
آدم زرنگی نیستی.
آدم حواس پرتی هستی.
تو کنترل اعصابت رو نداری.
عرضه این کار رو نداری.
کی تو؟ برو بابا. مال این حرفا نیستی.
به گروه خونی‌ات نمی‌خوره.
بهت انداختن.
از درک و فهم تو خارجه.
شد یه بار یه کاری رو درست انجام بدی؟
تو اگه جربزه داشتی ...

ما اینها رو بیان می‌کنیم با این تصور که حرف ما در همان زمان و موقعیتِ ابرازش اثر کرده و از بین می‌رود. شاید در عالم رفاقت درست باشد اما خارج از اون اینگونه به نظر نمیاد. حتی در رفاقت هم تا جایی بی‌اثر است اما از مرحله‌ای به بعد شدت می‌گیرد. اینها جملاتی است که مستقیما شخصیت طرف مقابل رو نشانه گرفته و قضاوت می‌کند. اینکه چگونه این‌گونه جملات ادا شود ظرافت پیچیده‌ای می‌خواهد. مثلا به جای اینکه بگوییم «حواس پرتی» شاید بهتر/موثرتر باشد بگیم «بهتر است حواست را بیشتر جمع کنی» یا «ای کاش دقت بیشتری به خرج بدهی»، «چه خوب می‌شد اگه بیشتر مراقب باشی» یا نهایتا بگیم «با همه خوبی‌هات اما حواس پرتی»، «اگر این حواس پرتی رو نداشتی خیلی خوب می‌شد» ...

نمی‌دونم. شاید به صد شیوه بشود منظور رو رساند. اما مهم اینست که شخصیت طرف مقابل رو نقد نکنی چون مهمترین دارایی/هویت/... هر فردی هست. حتی اگر پاسخت را هم ندهد مطمئنا یک کوچولو بر دل نازکش خش یا ترک می‌اندازد. خیلی مواقع ما منظور خاصی نداریم و قصد هم ندارم نقد ما رنگ و بوی تحقیر به خودش بگیرد اما نوع برداشت طرف مقابل دست ما نیست حتی اگر او بخندند یا لبخند بزند.

این مسائل شاید تا یک جایی بتواند فرد رو واکسینه کند؛ یعنی دزِ اندکی از نقد شخصیت بتونه اون رو در محیط سخت و خشن جامعه مصون نگه داره و شاید فضا رو صمیمی‌تر کنه اما مسئله اینه که چجوری میشه مقدارش رو تعیین کرد و مرزبندی نمود. بلی قطعا دانش و درایت می‌خواهد. من در خانواده‌هایی که دقت کرده‌ام دیده‌ام هر چه میزان این نقد شخصیت بیشتر بوده نتیجتا یا خشونت در آن خانواده بیشتر بوده و یا عاطفه کمرنگ‌تر.

بازهم تاکید می‌کنم توی رفاقت با دوستان اینها شوخی است اما خارج از آن به ویژه در خانواده مثل زن و شوهر یا خواهر و برادر و یا والدین و فرزندان ... نقد مستقیم شخصیت غالبا اثر منفی می‌گذارد.